Jaaroverzicht

Drie bestaande aandeelhouders en twee nieuwe partijen besloten het benodigde groeigeld te financieren. Carduso Capital, Lynnovation en Vries Beheer volgden eerdere investeringen op, GROEIfonds van Economic Board Groningen en de NOM besloten mee te financieren.“De financiering geeft een belangrijke impuls aan onze plannen” aldus Pieter Imhof, directeur bij BioBTX. “Alle partijen geloven dat Noord-Nederland alles in zich heeft om voorop te lopen in de duurzaamheidsambitie en zien onze bijdrage daarin gelukkig als waardevol.”

Sprint naar fabrieksfinanciering
Imhof aarzelt niet bij het uitspreken van het beoogde openingsjaar: “We zetten in op 2023 en weten dat dit ambitieus is. Toch geloven we absoluut in de haalbaarheid van dit plan, met name nu we de financiële ruimte hebben om alles tot in detail voor te bereiden.” De pilot plant heeft al waardevolle kennis en ervaring opgeleverd, BioBTX wil nu de processen, technieken en producten verder optimaliseren, en een aantal marktstudies afronden. Daarnaast zullen ze de geschikte locatie vastleggen, de benodigde vergunningen regelen en het team uitbreiden “Deze investering wordt dus echt ingezet om een sprint te trekken naar de volgende investeringsronde die de fabriek moet kunnen financieren.”

Idealen voor Noord-Nederland
Dat het relevant is om dergelijke investeringen te doen, juist in Noord-Nederland, staat voor Imhof vast. “Dit bedrijf is ontstaan als gezamenlijk initiatief van ondernemers (KNN, Syncom) uit Noord-Nederland met het besef dat duurzaamheid ontzettend relevant is voor onze toekomst en we dus echt moeten investeren in technieken die daar substantieel aan bijdragen. Maar ook dat ondernemingen zoals de onze voor Noord-Nederland belangrijk zijn. Er heerst hier een goed klimaat om innovatie uit te laten groeien tot bestendige bedrijven die niet alleen bijdragen aan onze toekomst, maar ook veel werkgelegenheid opleveren in een regio die dat heel goed kan gebruiken. Dus daar blijven we hard voor aan het werk de komende tijd.”

Composiet
IJzersterk en superlicht. Thermoplastisch composiet wordt gezien als het materiaal van de toekomst. In de luchtvaart zijn de grote voordelen al bekend. De efficiency van vliegtuigen kan er flink mee worden verbeterd. Nadeel: het materiaal is uiterst kostbaar, vooral vanwege het productieproces. 

Luxovius verandert de huidige energie-intensieve en tijdrovende productiewijze van thermoplastische onderdelen drastisch. Het grote verschil met de bekende methode is dat de autoclaaf overbodig wordt. Dat is een grote metalen drukkamer die het voorbehandelde materiaal onder hoge druk en hitte consolideert. Naast een belangrijke kosten/tijd-reductie en een substantiële energiebesparing is ook de daarmee gerealiseerde CO₂ reductie van groot belang.

Digital twin
De beloften van dit zogeheten Out-of-Autoclave procedé zijn groot. Door de flinke kostprijsverlaging wordt de productie van kleinere en complexere vormen van het superieure materiaal rendabel. Dit maakt het gebruik van het materiaal ook in andere markten bereikbaar. Dankzij de ontwikkeling van een ‘digital twin’, een virtuele representatie van het productieproces, worden meer voordelen behaald, zoals optimalisatie en het voorspellen van onderhoud en kwaliteit. Boeing en Airbus volgen de ontwikkelingen niet voor niets op de voet.

Consortium Noord-Nederland
De bedrijven Boikon uit Leek, GKN Fokker uit Hoogeveen, Koninklijk Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR), NHL Stenden Hogeschool en de Noordelijke Ontwikkelingsmaatschappij (NOM) slaan de handen ineen om die nieuwe productiemethode vliegtuigonderdelen uit thermoplastische composiet te ontwikkelen, demonstreren, valideren en te vermarkten.

Boikon ontwikkelt de machines die nodig zijn en GKN Fokker is behalve launching customer tevens de ontwikkelaar van het productieproces. Luxovius biedt het NLR de mogelijkheid kennis en expertise te delen met de Nederlandse industrie en zo in de praktijk te brengen en de duurzame ambities van de luchtvaart te verwezenlijken. NHL Stenden laat via Luxovius studenten kennis maken met het relevante werkveld, de bijzondere productie van composieten en brengt via een associate lector en senior project engineer ook kennis. De kansen voor versterking van de noordelijke economie en werkgelegenheid zijn evident. Daarom is ook de NOM partner in Luxovius. De NOM ziet grote kansen voor nieuwe en bestaande noordelijke bedrijven in het toepassen van de ontwikkelde productiemethode en de opgebouwde kennis.

Bij oplopende temperaturen presteren zonnepanelen minder goed, maar met de koelvinnen van Coolback is een efficiënte opbrengst verzekerd. Het innovatieve bedrijf heeft een productielocatie in Zuidbroek en focust op productlancering via grote Chinese fabrikanten, die tachtig procent van de wereldwijde solarmarkt beheersen.

Het GROEIfonds van de Economic Board Groningen (EBG) haalde Coolback in 2018 naar Noord-Nederland en financierde de doorontwikkeling van de innovatieve achterwand. De NOM gaat nu als medeaandeelhouder investeren in het commercieel vermarkten van het product en uitbreiden van de productiecapaciteit in Zuidbroek. ‘Die locatie heeft goede logistieke verbindingen per weg en spoor, waarmee we als Noord-Nederland aanhaken bij de “nieuwe zijderoute” naar China’, zegt NOM investmentmanager Ruud van Dijk.

Ingang in China
Ondernemer Simon Meijer – oprichter en CEO van Coolback – realiseert zich vanaf de start in 2016 dat hij niet om Oost-Azië heen kan. ‘Wereldwijd is tachtig procent van de zonnepanelen afkomstig van fabrikanten in China, dus dáár zit de ingang tot de solarmarkt.’ Dat Coolback vorig jaar op ’s werelds grootste solarbeurs in Shanghai een innovatieprijs won, was alvast een goed begin. Toch kraakte de NOM nog wat kritische noten. ‘Zakendoen in een internationale, snel veranderende en uiterst competitieve markt vergt de nodige expertise’, aldus Van Dijk. ‘We hebben het vertrouwen in Coolback, omdat we zien dat overal goed over is nagedacht. Van de technische productontwikkeling tot en met de productie en marktvoorbereiding. Die professionaliteit gaf – naast de marktkansen – de doorslag om als medeaandeelhouder in te stappen.’

Meerwaarde solarmarkt
Hoe belangrijk is een koelende achterwand voor zonnepanelen? Meijer legt uit: ‘Om zonne-energie optimaal te benutten, heb je efficiënte panelen nodig. Het punt is dat die efficiëntie afneemt als de warmte toeneemt of als er veel temperatuurswisselingen zijn. Door het paneel te koelen via onze koelvinnen, verhoog je de opbrengst én verleng je de levensduur. Dat laatste gaat zelfs dubbelop met Coolback, omdat we ook een stevigere montage op de draagconstructie hebben ontwikkeld. Wij bieden daarmee een sterkere achterwand die én overmatige warmte onttrekt, én die bestand is tegen hoge drukbelasting, zoals hevige wind bij solarparken op of nabij zee. We bieden deze achterwand tegen dezelfde prijs als de gangbare frameconstructies voor zonnepanelen, waardoor het binnen de solarmarkt echt een meerwaarde heeft.’

Concurrerende prijs
De opbrengstverbetering door koeling lijkt vrij gering – 3,5 tot 5 procent en in extreem warme regio’s loopt dat op tot 10 procent – maar volgens Meijer maakt dit zeker voor investeerders in solarparken een aantrekkelijk verschil. ‘Tel daar de langere levensduur bij op en je zou wel gek zijn om nee te zeggen tegen onze koelende achterwand. We kunnen met concurrerende prijzen werken door efficiënte productie en uitgekiend materiaalgebruik. De combinatie van een technisch complex product dat in bulk wordt geproduceerd – want wereldwijd praat je jaarlijks over miljoenen zonnepanelen – maakt dat we qua ontwikkeling wel echt scherp moeten blijven. R&D is onmisbaar om in te spelen op een groeiende markt die volop in beweging is. Dus ook nu het product marktklaar is, leunen we niet achterover, maar blijven we verbeteren.’

Snelle opschaling
Coolback Company ontwikkelde ook een assemblagemachine waarmee fabrikanten de koelvinnen in hun eigen productielijn op de zonnepanelen kunnen monteren. Ze bedachten bovendien een nieuw verbindingsstuk voor de installatie van panelen. Deze kunststof klem is specifiek bedoeld voor het monteren van zonnepanelen met de Coolback achterwand. ‘We zijn de assemblagemachine nu bij een fabrikant in China aan het finetunen’, vertelt Meijer. ‘Helaas met enige vertraging door de Covid-19 omstandigheden, maar als de eerste machine daar eenmaal voluit draait, verwachten we een snelle opschaling naar een tweede of derde machine. En vanaf dat moment moeten we ook in Zuidbroek de productie van koelvinnen verhogen. De uitbreiding hier in Noord-Nederland hangt dus samen met het succes in China en andere landen. We zijn bijvoorbeeld ook al bezig met een kleinere fabrikant in Italië, die onze Coolbacks wil afnemen voor een drijvend solarpark in de Adriatische zee.’

Internationaal
Bij de jonge onderneming werken momenteel tien mensen, waarvan zes in Zuidbroek, twee in Italië en twee in China. ‘Zeker sinds de coronacrisis blijkt het heel waardevol om mensen op locatie te hebben. Omdat we nog in de opbouwfase zitten, is het sowieso belangrijk om een stevige basis op te bouwen in de landen waar we verwachten veel zaken te kunnen doen. Soms leidt dat internationale karakter wel tot een spanningsveld. Hier in Nederland beschouwt men de markt vaak lokaal, vanuit eigen positie en ambities, terwijl de mondiale solarbusiness zijn eigen economische wetten kent. Voor mij persoonlijk is het een mooie uitdaging om op dat snijvlak te werken. De kunst is om de gedegenheid die we gewend zijn in eigen land goed te vertalen op een wereldwijde markt.’

Nu wordt die prijs niet alleen gegeven vanwege de kwaliteit van de startup zelf, maar vooral ook op basis van de pitchkwaliteiten van de founders. Die zijn meer dan content. ,,We hadden er geen rekening mee gehouden, met die prijs’’, zegt COO Richard Rushby. ,,Maar we zijn er heel blij mee. We kunnen onze plannen ermee versnellen, namelijk het verder verbeteren van ons product en de gang naar de markt maken.’’

De pitch van de startup bleek tijdens de finale eind vorige maand net wat beter dan die van Flow Money Automation, dat een platform bouwt waarmee geldstromen geautomatiseerd worden. Juryvoorzitter Bjorn Redmeijer, projectmanager bij Flinc: ,,Wij hebben geconcludeerd dat Papertronics met het prijzengeld de grootste stap kan maken.’’

Winnende pitch
Aan het evenement – dat vanwege een zeker virus digitaal was – ging een periode van intensieve voorbereiding vooraf. Het team van Papertronics en de andere geselecteerde startups kregen een pitchtraining, werden gecoacht door Flinc en bijgestaan in hun plannen en prognoses. Redmeijer: ,,Eén van de mooiste onderdelen daarvan was dat ze voor elkaar pitchten en elkaar feedback gaven.’’

Dat vindt Papertronics-founder Maciej Grajewski ook. ,,Het is heel inspirerend om andere mooie startups te zien. De cultuur is overal anders, daar leren we van. Die inzichten hebben ons ongetwijfeld geholpen op weg naar de winnende pitch.’’

Op de finaledag gaven de startups een presentatie van een kwartier op camera, vanuit een studio in Leeuwarden. De twee beste daarvan klommen in de finale weer voor de lens om vragen te beantwoorden van de jury, bestaande uit vertegenwoordigers van NOM, Flinc en een externe investeerder. Grajewski: ,,Heel spannend. Ik heb wel eens voor meer dan duizend man gesproken. Dat vond ik helemaal niet eng, maar zo’n camera is veel angstaanjagender.’’

Investeerders
Het Flinc Pitch Camp is vooral ook heel belangrijk vanwege het enorme netwerk dat bloot komt te liggen. Richard Rushby: ,,Het is natuurlijk voor ons een showcase voor investeerders. Meteen na afloop kwamen er al verschillende mensen op ons af met advies over mogelijke geldschieters, over goede leveranciers en noem maar op.’’

SG Papertronics ontwikkelt een handzaam testsysteem dat in een paar minuten ambachtelijk gebrouwen bier kan doorgronden. De hoeveelheid alcohol, de zuurgraad, het suikergehalte, de kleur, de bitterheid, dat wordt allemaal razendsnel geregistreerd. En dat helpt de brouwers enorm om de kwaliteit van hun bier op peil te houden of brengen. Op labschaal werden al tests uitgevoerd voor de Groningse brouwers BaxBier en Martinus.

Rushby: ,,Dat is in eerste instantie nog op afstand om aan te tonen dat we testresultaten kunnen geven die bruikbaar zijn voor de brouwers. Intussen werken we hard om het prototype van het testapparaat af te krijgen zodat zij ook zelf kunnen gaan testen. Eind februari rollen we uit naar meer brouwerijen met ons Minimal Viable Product. De feedback gebruiken we om verbeteringen aan te brengen en ergens na de zomer willen we verder de markt op. We hebben marktonderzoek gedaan en weten dat de behoefte aan onze tests groot is.’’

Eerst bier
Grajewski haalde in 2018 zijn PhD in farmaceutische analyse aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ik vond het leuk om te onderzoeken en publiceren, maar wilde liever nog iets tastbaars maken, iets waarmee ik de markt op zou kunnen. We kregen een patent op onze technologische oplossing, dat was een mooie stap.’’

Hij stuitte – in de wetenschap dat de medische sector een erg lastige is om tussen te komen – op de markt van ambachtelijke bierbrouwers en ontdekte de behoefte aan snelle, accurate tests, zodat de kwaliteitscontrole continu op hoog niveau is.

Totdat het moment van de échte lancering daar is, werkt het team van SG Papertronics aan de vervolmaking van het product. Intussen wordt met een schuin oog naar andere markten gekeken. Rushby: ,,Natuurlijk, kwaliteitscontroles en tests zijn op veel meer plekken nodig. Daar zijn we ook al op kleine schaal serieus naar aan het kijken. Eerst maar eens op de biermarkt richten.’’

Er is meer aan de hand
Om de impact van corona op de maakindustrie in te kunnen schatten, moeten we ook andere trends erbij betrekken. Er is namelijk veel meer aan de hand. We staan aan de vooravond van de ‘Vierde Industriële revolutie,’ (digitalisering, autonome producten en processen) en de contouren van de golf daarna (‘Green Industry’) worden al voorzichtig zichtbaar. Ik heb het toch maar aangedurfd om alles in één schema te zetten. Niet wetenschappelijk onderbouwd, maar het helpt wel om te zien wat de samenhang is en de richting te bepalen waarin het opgaat. Op hoofdlijnen natuurlijk.

Smart Industry HUB
De manier waarop de maakindustrie zich sinds de jaren 80 over de wereld heeft georganiseerd, is de uitkomst van drie populaire strategieën: global manufacturing (produceren voor de hele wereld), de strategie dat bedrijven zich richten op hun kernactiviteiten (en dus alles uitbesteden) en global sourcing (het inschakelen van toeleveranciers, vooral uit lagelonenlanden).

Er staat ons het nodige te wachten, want alle drie de uitgangspunten staan op de tocht.

Dichter bij huis produceren
De eerste is global manufacturing. Vroeger, in de tijd van de standaardproducten (‘One size fits all’) kon je prima vanuit één plek, liefst de goedkoopste, een zo groot mogelijk gebied bereiken. Als het even kan de hele wereld. Alle ballen op kostprijsreductie! Dat werkt uitstekend in een voorspelbare wereld en als er weinig verandert. Vandaag de dag zien we echter steeds meer configureerbare producten (standaardproducten die klantspecifiek worden afgebouwd) of kort cyclische producten. Kwestie van meer welvaart en kieskeurige consumenten. Als je niet-standaardproducten maakt, kun je beter dicht op de markt zitten, en dan het liefst bij markten waar de trends gezet worden.

Dus: global manufacturing maakt langzaam plaats voor decentralisatie. Wellicht zelfs het opbreken van grote fabrieken in kleinere cellen zodat producten dichter bij de markt gemaakt kunnen gaan worden. Dit wil niet zeggen dat er straks geen mondiale goederenstromen meer zijn. In veel producten zitten gespecialiseerde, vaak gestandaardiseerde, componenten. Denk aan beeldschermen, voedingen of IC’s. Die worden in gespecialiseerde fabrieken gemaakt en dus mondiaal verhandeld. Dat is zo en dat blijft zo. De producten die daarmee worden gemaakt, en alles wat er voor nodig is om deze af te bouwen (frames, behuizingen, interne transportsystemen, etc. etc.) kunnen naar de regio. Ook dáár zijn weer uitzonderingen op (neem Iphones of ASML-machines) maar dan blijft er nog een hoop over. De vraag is hoever dit doorschiet. Romantici dromen van local-for-local productie. Ik denk niet dat dat uit kan, een kopieerapparaat is immers geen krop sla. Produceren voor de eigen regio ligt meer voor de hand. En dan zitten we in Nederland wel goed, want onze regio is het welvarende en trendgevoelige Noord/West/Midden Europa.

Als we wat verder vooruit kijken, wordt het nóg interessanter. Maatwerk producten op industriële schaal? De inzet van biomaterialen en circulaire producten? Als deze concepten leidend worden, en wie is daarop tegen, dan gaat er steeds meer op regionale schaal georganiseerd worden. Daar worden we wel blij van.

Zelfredzaamheid komt voorop te staan
“The Independent firm. Manufacturing after corona.” Ik zie de management-bestsellers al over de toonbank gaan. Veel bedrijven staan voor een lastig dilemma. Ooit werd zoveel mogelijk werk doorgeschoven naar gespecialiseerde en onafhankelijke toeleveranciers, zodat de bedrijven hun handen vrij hadden (‘flexibiliteit’), minder hoefden te investeren en er schaalvoordelen ontstonden in de supply chain. We worden nu door corona hard met de keerzijde geconfronteerd. Bedrijven zijn kwetsbaar geworden en zullen ongetwijfeld andere afwegingen gaan maken waarbij zelfredzaamheid een belangrijke rol gaat spelen. Dan maar weer als vanouds zelf produceren in een eigen fabriek? Ik zie dat niet snel gebeuren. In het smart factory-tijdperk is produceren een zaak voor professionals, dat doe je er niet zomaar bij.

Samenwerken met toeleveranciers uit de eigen regio
Corona zet bovendien de discussie over Globale Sourcing verder op scherp. Het is dat we in een crisis zitten, anders zou ik zeggen: de timing kon niet beter. Het model liep toch al op z’n einde. Over tien jaar zijn de mondiale welvaartsverschillen verdwenen – wie is daarop tegen? – dus vervalt de grondslag om toeleveranciers van ver weg in te zetten. China wil nu al niet eens meer de ‘fabriek van de wereld’ zijn. Bovendien zal de publieke opinie de hoge maatschappelijke kosten van Global Sourcing ter discussie stellen. Ik zou mijn verdienmodel daar dus maar niet op baseren.

Gelukkig is de oplossing in zicht. Dankzij Industry 4.0 kunnen we alles wat nu in China gemaakt wordt, straks tegen minimaal dezelfde voorwaarden in onze eigen regio laten maken, en tegen veel lagere maatschappelijke kosten. Dat is voor Europa, en voor Nederland, een uitgelezen kans om de toeleveringssector verder uit te bouwen. Daar valt goed geld mee te verdienen en het levert veel mooie nieuwe banen op.

Producten die goed zijn voor de wereld
De grote winnaars van de corona-crisis zijn bedrijven die producten maken die goed zijn voor de wereld. Ik denk dat de publieke opinie hard gaat oordelen over onzinproducten en producten met een torenhoge footprint. Daar hoef je niet per se achter te staan, maar het wordt stapje bij beetje afgedwongen. Door consumenten, financiers, werknemers die wel of niet voor je willen werken, nieuwe bedrijven die betere producten maken dan oudgedienden en noem zo maar op. Wij zien bij de NOM veel nieuwe producten langskomen die zich onderscheiden op maatschappelijke meerwaarde. Dat zal dus wel de nieuwe standaard zijn. Het verdienmodel van de toekomst zit in de hoek van circulaire en ‘refurbished’ producten, platform-producten, alles wat CO2-neutraal is en “Made in…” het land waar je woont. Best simpel dus om de toekomst te voorspellen.

Best of both worlds
Terug naar Technologies Added, dat door het FD wordt opgevoerd als schoolvoorbeeld van het nieuwe produceren in het post-corona tijdperk. Daar zijn wij het natuurlijk helemaal mee eens. Het nieuwe bedrijf in Emmen, op de locatie van de oude Philipsfabriek, is opgezet met en voor de nieuwe generatie maakbedrijven die op zoek zijn naar een organisatiemodel dat beter past bij deze tijdgeest, zeker ná corona, en dat toekomstbestendig is.

Met Technologies Added delen de partners een gemeenschappelijke fabriek, als alternatief voor een eigen fabriek of het werk uit handen geven aan een onafhankelijke toeleverancier. Eigenlijk best een simpele en voor de hand liggende oplossing. Bedrijven houden grip, op een economisch verantwoorde manier. De pitch van Technologies Added luidt dan ook: “Het werkt als je eigen fabriek, maar het is georganiseerd als een shared facility.” We zijn nu twee jaar onderweg. De partners zouden niet meer anders willen. Delen wordt het nieuwe hebben, ook in de maakindustrie.

Technologies Added is bovendien een mooi voorbeeld van een productiefaciliteit die werkt voor de regionale markt. Voor ons is dat vooral Midden en West Europa. Dat past het best bij de focus van de partners op het seriematig assembleren van configureerbare (klantspecifieke) producten. Het is nog wel een uitdaging om daarvoor zoveel mogelijk toeleveranciers uit de eigen regio te betrekken. Daar wordt aan gewerkt; kwestie van tijd.

Tenslotte verenigt Technologies Added bedrijven die mooie producten maken die perfect passen in de duurzame samenleving, op het gebied van de nieuwe mobiliteit, watertechnologie, energiesystemen en smart outdoor.

In de fabriek van de toekomst, horen natuurlijk ook bedrijven van de toekomst.