Groeien begint hier, in crisis en in kansrijke tijden
2020, een bijzonder jaar
2020 was een bijzonder jaar met twee kanten. Als gevolg van de coronapandemie raakten veel ondernemers in de problemen. Hoewel de bedrijven waarin wij deelnemen over het algemeen niet actief zijn in zwaar geraakte sectoren zoals de horeca of evenementenbranche, is ook een aantal bedrijven in ons portfolio geraakt. Met het opschorten van aflossingen en uitstel van rentebetalingen hebben we deze ondernemers wat lucht kunnen geven. Daarnaast hebben we in opdracht van het ministerie van EZK, samen met de andere regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROMs), Techleap en Invest-NL de Corona-Overbruggingslening (COL) opgezet. Een overbruggingskrediet voor startups, scale-ups en innovatieve MKB’ers. De COL is goed gebruikt in Noord-Nederland: we hebben dertien miljoen euro kunnen verstrekken.
Tegelijkertijd hebben we veel wendbaarheid gezien. Sommige bedrijven hebben snel hun businessmodel omgegooid om de crisis het hoofd te bieden. Ook wij hebben ons snel aan moeten passen. Van vergaderingen tot pitches met ondernemers, het vond allemaal online vanuit huis plaats. We hebben een enorme slag gemaakt met videobellen, digitalisering van contracten en webinars. Ons adaptief vermogen als organisatie bleek enorm.
Kansen in crisistijd We hebben in 2020 gelukkig ook ‘normale’ investeringen gedaan, leningen verstrekt, participaties verkocht (zogeheten exits) en aflossingen op leningen ontvangen. Daarmee hebben we ook in dit bijzondere jaar gedaan wat we inmiddels al ruim 45 jaar doen: investeren in innovatieve MKB-ondernemingen in Noord-Nederland. En niet alleen met geld. Als NOM kijken we altijd naar het maatschappelijk rendement.
Eén van de hoogtepunten van 2020 was de verkoop van Organ Assist. Dankzij de innovatieve perfusiemachine van deze startup zijn substantieel meer donorlevers en -nieren geschikt voor transplantatie, in betere conditie. De innovatie bleef niet onopgemerkt in de medische wereld en het bedrijf werd overgenomen door het Zweedse XVIVO Perfusion. In 2015 investeerden we in deze startup en nu verkopen we met plezier onze aandelen. Precies hoe wij graag werken. Het bedrijf kan nu verder groeien, terwijl het wel in Groningen gevestigd blijft.
Een strategie voor de toekomst Het bijdragen aan maatschappelijke vraagstukken is de laatste jaren steeds meer centraal komen te staan. Wij zien het als onze taak om samen met bedrijven aan oplossingen voor de grote duurzaamheidstransities te werken. Dat biedt ook kansen, bijvoorbeeld op het gebied van circulariteit, de energietransitie, gezonder leven en digitalisering van de industrie. Met bijbehorende subsidiestromen vanuit het Europese Just Transition Fonds (JTF), onderdeel van de Europese Green Deal, en het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). Dat geld wordt niet zomaar toegekend: Noord-Nederland moet zelf investeren om de subsidie te mogen gebruiken.
Om hier optimaal op in te zetten hebben we in 2020 een nieuwe strategie ontwikkeld. Met als focuspunten: Duurzamer, Gezonder en Slimmer. Dit is bij uitstek geen visie van de NOM, maar één voor het Noorden. We hebben ons daarom laten inspireren door de Regionale Investeringsstrategie (RIS3) voor Noord-Nederland. Samen met het bedrijfsleven, onderwijs, provincies, het ministerie van EZK en VNO-NCW is een toekomstgerichte investeringsagenda tot stand gekomen.
Als referentie is het strategische kader gebruikt dat de aandeelhouders van de NOM hebben laten opstellen. Dit kader geeft een goede afbakening van de verwachtingen die de aandeelhouders hebben van de rol van de NOM in Noord-Nederland.
Innovatie vanuit samenwerking Innovatie ontstaat vanuit samenwerking. Daarom richten we ons op de ontwikkeling van innovatieve ecosystemen. Hierin is de NOM de verbindende partner tussen ondernemers en bedrijven, onderwijsinstellingen en overheden in Noord-Nederland. Chemport Europe is zo’n ecosysteem, gericht op groene chemie. Afgelopen jaar zijn hier weer nieuwe samenwerkingen ontstaan, onder andere met het ecosysteem rondom kunststofrecycling in Fryslân. Daarmee sluit ook Fryslân aan bij Chemport Europe. Ook de contacten in de watertechnologie zijn versterkt. De Smart Industry Hub, het vervolg op ons project Region of Smart Factories, is met grote belangstelling begonnen. En nu al ligt een geweldig vervolg in het vizier: de ontwikkeling naar een European Digital Innovation Hub. Ook de Nederlandse AI Coalitie staat in de startblokken. Deze coalitie wil Nederland koploper maken in Artificial Intelligence voor onder andere zorg, energie en efficiënte, slimme productie.
Een nieuwe HR-visie Een nieuwe strategische richting vraagt ook wat van onze medewerkers. Meer kennis en samenwerking tussen mensen met verschillende expertises, bijvoorbeeld. In 2020 is daarom een heldere HR-visie geformuleerd. Aandacht gaat onder andere uit naar het aannemen van nieuw talent, medewerkers helpen doorgroeien, én hen uitdagen om ook om zich heen te kijken. Met als doel: de juiste persoon op de juiste plek. In 'communities of practice' gaan onze medewerkers daarnaast aan de slag om kennis binnen de gehele organisatie te verbreden.
Diversiteit op de agenda Een ander belangrijk thema: diversiteit. Ook daar willen we impact maken. In 2019 verbonden we ons als partner van FundRight aan de ambitie dat zowel ons eigen investeringsteam als de ondernemingen waarin we investeren, streeft naar een managementteam dat voor minimaal 35 procent uit vrouwen bestaat. Die belofte hebben we niet alleen ondertekend, we zijn er hard mee aan de slag gegaan. Ons eigen portfolio bestaat namelijk voor 89 procent uit bedrijven met een volledig mannelijke directie. Meer bewustwording creëren is de eerste stap. Najaar 2020 hebben we daarom een online sessie georganiseerd. Ondernemers en onze investment managers hebben met elkaar gesproken over diversiteit en het hebben van vooroordelen. Daarnaast zetten we het onderwerp structureel op de agenda bij onze portfolio-bedrijven. We kunnen diversiteit in het startup-ecosysteem alleen verhogen door erover in gesprek te gaan, rolmodellen in te zetten, en zo te laten zien dat het kan.
Het jaar in cijfers Ondanks de coronapandemie kijken we terug op een mooi jaar. Met de COL-regeling hebben wij 103 bedrijven kunnen helpen. Daarnaast hebben we vanuit de NOM en de door ons beheerde fondsen gezamenlijk in totaal 18,5 miljoen euro geïnvesteerd. Onze portfolio is gegroeid naar 186 bedrijven en we bereikten onze investeringsdoelstellingen. We werkten ook aan tien succesvolle innovatieprojecten en hebben 21 startups geholpen om ‘investor ready’ te worden. Van zes portfoliobedrijven hebben we afscheid genomen. Daarnaast is in december een intentieovereenkomst tot de verkoop van Catawiki aangegaan. Dit heeft geresulteerd tot de definitieve verkoop van onze aandelen in februari 2021. Alvast een mooie opsteker voor de financiële resultaten van 2021.
In onze acquisitieactiviteiten hebben we de effecten van de coronapandemie helaas wel gemerkt. Er kwamen veel aanvragen van bedrijven die geïnteresseerd zijn in Noord-Nederland als vestigingslocatie. Door de reisbeperkingen zijn veel van deze leads echter nog niet concreet geworden. Onze doelstellingen voor 2020 zijn daardoor niet gehaald, maar de pijplijn voor 2021 is goed gevuld.
Herstellen en versnellen Vooruitkijkend naar 2021 zijn we volop bezig met de ontwikkeling en uitvoering van het herstelprogramma. Vanuit het ministerie van EZK wordt hiervoor geld beschikbaar gesteld. Ook nu trekken we weer nauw op met de andere ROMs.
Vanzelfsprekend zijn we gestart met de uitvoering van onze strategie. We hebben zelfs nieuwe plannen in de maak. Zo denken we na over het versterken van de samenwerking in Noord-Nederland tot één Noordelijk incubatorsysteem. Een plek waar startups een klein startkapitaal ontvangen om hun idee verder uit te kunnen werken, ondersteund door Flinc. Ook willen we ons portfolio uitbreiden met een aantal grote investeringen. Hiervoor hebben we voldoende liquide middelen. Omdat de NOM in principe tot 5 miljoen euro financiert, onderzoeken we de mogelijkheid van een apart fonds voor grotere, kapitaalintensieve projecten. Nog een nieuw idee: proactieve business development om bedrijven binnen te halen en verder te helpen met innovatie en investeringsmiddelen. We verwachten op dit moment dat de personeelsbezetting constant blijft. Echter, we realiseren ons dat de uitbreiding van de werkzaamheden mogelijk niet vanuit de huidige bezetting kan worden uitgevoerd.
Deze ideeën ontstaan niet zomaar. Met onze ambitie, fondsen en de toegekende middelen vanuit Europa is nu het moment om door te pakken. Het moment om innovatieve ideeën om te zetten in concrete plannen en stevig te investeren in startups, scale-ups en het innovatieve MKB. Dat is volgens mij de beste manier om Noord-Nederland serieus vooruit te helpen.
